بررسی همزیستی مسالمت آمیز به مثابه ی هدفی تربیتی و بازتاب آن در کتاب های درسی مقطع متوسطه آموزش و پرورش ایران

هدف این پژوهش، بررسی همزیستی مسالمت آمیز به مثابه ی هدفی تربیتی و بازتاب آن در کتاب های درسی مقطع متوسطه نظام آموزش و پرورش ایران است که با دو روش تحقیق تحلیلی-انتقادی و تحلیل محتوا انجام گردید. در چند دهه اخیر، از واژه همزیستی، در مباحثی چون روابط بین افراد، گروه ها و کشورها، بیشتر استفاده شده است. دو دیدگاه درباره تلاش برای تحقق همزیستی در اجتماع وجود دارد: دیدگاه نخست، با نگاهی مثبت، دست یابی به همزیستی را وظیفه کلیه سازمان ها و گروه های متفاوت جامعه می داند و آنرا هدفی مشروع و تربیتی در جهت رسیدن به انسجام اجتماعی معرفی می کند؛ دیدگاه دوم، با رویکردی نقادانه، برنامه های آموزش همزیستی را راهی برای دائمی کردن تبعیض، استثمار و خاموش کردن صدای عدالت خواهی گروه ضعیف تر و زمینه سازی برای تسلط گروه قوی تر ارزیابی می کنند. در بخش آغازین این رساله، با روش تحلیلی-انتقادی، ماهیت «همزیستی مسالمت آمیز به مثابه هدفی تربیتی» بررسی و تبیین شده و برای آن، مبانی تجربی، فلسفی-تربیتی و اسلامی تعیین گردیده است و آنگاه در گام بعدی، اجزاء یا چهارچوب همزیستی مسالمت آمیز به مثابه هدفی تربیتی بازسازی و تکمیل گردید و مولفه های جدیدتر و کامل تری به آن افزوده شد. الگوی جدید، «همزیستی مسالمت آمیز عادلانه» به مثابه هدفی تربیتی است. مضامین اصلی این هدف تربیتی عبارتند از: آموزش در راستای همزیستی حداقلی، آموزش برای سازش میان گروه ها، آموزش در راستای همزیستی حداکثری و آموزش در راستای دست یابی به جامعه متعادل؛ در هر چهار مرحله بر اجرای عدالت تأکید می شود و همچنین، در همه مراحل، بر تغییر، اصلاح یا شکل دادن ذهنیت جامعه شناختی-روان شناختی افراد و گروه ها، و آموزش در راستای پذیرش وجود و عقیده دیگران، برقراری رابطه مسالمت آمیز با دیگران، و نهایتاً تلاش برای اجرای عدالت تأکید شده است. در این رساله، برای تحقق همزیستی مسالمت آمیز عادلانه در سطح مدرسه و جامعه، هدف ها، پیش فرض ها، اصول، ملازمه ها و روش هایی ارائه گردیده است؛ در این بخش، بر آموزش روش ها و مهارت هایی مانند گفت وشنود مسالمت آمیز، حل مسأله اجتماعی، تفکر انتقادی و ارزش گذاری به منظور آموزش همزیستی مسالمت آمیز تأکید شده است. همچنین در آموزش همزیستی، طراحان و مجریان برنامه ها باید فرایند درونی سازی ارزش ها، مهارت ها و رفتارهای همزیستی مسالمت آمیز عادلانه را مدّ نظر داشته باشند. نتایج تحقیق تحلیل محتوا نیز نشان داد که کتاب های درسی مقطع متوسطه به میزان مطلوبی در راستای آموزش و تقویت همزیستی مسالمت آمیز به عنوان یک هدف کلان تربیتی در نظام آموزشی کشور ما سامان نیافته اند. این یافته ها نشان دهنده ضرورت آموزش همزیستی مسالمت آمیز عادلانه در مدارس متوسطه است. در نهایت براساس نتایج پژوهش، پیشنهادهایی برای آموزش، ایجاد و تقویت همزیستی مسالمت آمیز در نظام آموزشی و در سطح مدارس متوسطه ارائه شده است.